Evlilik Yoluyla Türk Vatandaşlığı Kazanımı: Hukuki Süreç, Sorunlar ve Yargı Kararları Işığında Değerlendirme

1. Giriş

Yabancıların Türk vatandaşlığını kazanma yollarından biri de bir Türk vatandaşı ile evlenmedir. Ancak bu yol, sanılanın aksine doğrudan vatandaşlık hakkı sağlamamakta; belirli koşulların sağlanması ve idarenin olumlu değerlendirmesi gerekmektedir. Uygulamada, bu süreç hem hukuki hem de fiili zorluklar içermekte, zaman zaman keyfi değerlendirmelere konu olabilmektedir. Bu makalede, evlilik yoluyla vatandaşlık süreci hem hukuki çerçevede hem de yargı kararları doğrultusunda ele alınacak; sorunlar, çözüm önerileri ve uygulamada dikkat edilmesi gereken noktalar açıklanacaktır.

2. Yasal Dayanak

5901 Sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu

16. maddeye göre:- Bir Türk vatandaşı ile en az üç yıldır evli olan ve- Evliliği hala devam eden yabancılar,- Aile birliği içinde yaşamaları,- Evlilik birliğiyle bağdaşmayacak faaliyetlerde bulunmamaları ve- Milli güvenlik ile kamu düzeni açısından sakınca teşkil etmemelerikoşuluyla Türk vatandaşlığına başvurabilir.

Uygulama Yönetmeliği

06.04.2010 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanan uygulama yönetmeliğine göre:- Mülakat yapılır, komisyonlarca değerlendirme formu doldurulur.- Evliliğin gerçekliği, birlikte yaşayıp yaşamadıkları, çocuk sahibi olup olmadıkları, geçmiş yaşamları, çevre araştırmaları dikkate alınır.- Emniyet, MİT ve diğer istihbarat birimlerinin güvenlik soruşturması sonuçları belirleyicidir.

3. Uygulamada Karşılaşılan Temel Sorunlar

3.1. Takdir Yetkisinin Geniş Yorumu

İdare, başvuruları değerlendirirken geniş bir takdir yetkisine sahiptir. Bu yetki zaman zaman somut gerekçelere dayanmadan, yalnızca ihtimallere veya soyut şüphelere dayanarak kullanılabilmektedir.

3.2. Milli Güvenlik ve Kamu Düzeni Gerekçeleri

Başvurular, özellikle kamu personeli ile yapılan evliliklerde 'güvenlik riski' gerekçesiyle reddedilebilmektedir. Ancak bu kavramların sınırlarının net olmaması, başvurucular açısından öngörülemez bir süreç yaratmaktadır.

3.3. Evliliğin Gerçekliğine İlişkin Değerlendirmeler

Başvuranlar, mülakatlarda veya çevre soruşturmalarında verdikleri cevaplara göre 'gerçek evlilik yapmadıkları' iddiası ile değerlendirmeye tabi tutulmaktadır.

4. Yargı Kararı İncelemesi (Anonimleştirilmiş)

İlgili Mahkeme: Ankara 21. İdare Mahkemesi

Esas No: 2023/993Karar No: 2024/409Bir yabancı uyruklu kişi, Türk vatandaşı bir kadınla evlenmiş ve bu evlilik üç yılı aşkın süredir devam etmekteyken vatandaşlık başvurusunda bulunmuştur. Başvuru, İçişleri Bakanlığı tarafından reddedilmiştir. Reddin gerekçesi, başvurucunun eşinin kamu görevlisi olması, birlikte yaşadıkları evin lojman olması ve bu durumun 'güvenlik riski' taşıdığı yönünde Emniyet Genel Müdürlüğü’nün olumsuz görüş bildirmesidir. MİT ise olumlu görüş sunmuştur.

Mahkemenin Gerekçesi

Mahkeme, başvurucunun evliliğinin gerçek olduğuna, birlikte yaşadıklarına ve evliliklerinin sürdüğüne dair herhangi bir olumsuzluk tespit edilmediğine; yalnızca Emniyet’in şüphe temelli görüşüyle yapılan ret işleminin somut gerekçelere dayanmadığına kanaat getirmiştir. İşlemin hukuka aykırı olduğuna ve iptaline karar verilmiştir.

5. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

• Evlilikle vatandaşlık hemen kazanılır mı?Hayır. Türk vatandaşı ile yapılan evlilik, doğrudan vatandaşlık hakkı vermez.

• Evlenip boşanırsam vatandaşlık iptal olur mu?Vatandaşlık kazanıldıktan sonra boşanma gerçekleşmişse bu durum doğrudan vatandaşlığın iptaline yol açmaz.

• Güvenlik soruşturmasında nelere bakılır?Emniyet ve MİT gibi birimler; sabıka kaydı, çevresi, ikamet adresi gibi konulara bakar.

• Vatandaşlık başvurum reddedilirse ne yapabilirim?İdare mahkemesine iptal davası açabilirsiniz.

6. Uzman Tavsiyeleri

• Belgelerinizi eksiksiz sunun.

• Mülakata dikkat edin.

• Avukat desteği alın.

• Güvenlik soruşturmalarını hafife almayın.

7. Sonuç

Evlilik yoluyla Türk vatandaşlığı kazanımı, belirli şartlara bağlanmış bir idari süreçtir. Ancak uygulamada yaşanan sorunlar, başvurucuların mağduriyetine yol açabilmektedir. Yargı kararları, özellikle idarenin somut gerekçelere dayanmayan ret işlemleri karşısında önemli bir denge mekanizması oluşturmaktadır. Bu nedenle sürece dair hem mevzuata uygun hareket etmek hem de hukuki destek almak büyük önem taşır.